Μέρος Α΄
Του Μ.Α. ΣΟΦΟΚΛΕΟΥΣ
Επιστημονικού Διευθυντή του Παττίχειου Δημοτικού
Μουσείου-Ιστορικού Αρχείου
& Κέντρου
Μελετών Λεμεσού
Οι αποθήκες Τρακασόλ αποτελούν σήμερα πολιτιστικό κέντρο
και χώρο διεξαγωγής καλλιτεχνικών εκδηλώσεων, αλλά δεν παύουν από του να έχουν
τη δική τους ιστορία. «Τragasol» είναι μια λέξη που μας ήρθε ως χημικός όρος από την Αγγλία στα τέλη του
19ου αιώνα, για να γίνει στη Λεμεσό από το 1913 και μετά ένα
συγκεκριμένο συγκρότημα κτηρίων, που λειτουργούσε αρχικά ως εργοστάσιο
αλέσματος χαρουπιών και στη συνέχεια ως αποθήκη εμπορευμάτων του τελωνείου της
πόλης.
H Tragasol Company Ltd, ως εταιρεία που συστάθηκε από τους Άγγλους στη Λεμεσό το 1894, αποτελεί
σημαντικό τμήμα της βιομηχανικής ιστορίας της πόλης. Στην κυριολεξία, Tragasol είναι επιστημονικός-χημικός όρος, που αναφέρεται σε ουσίες που υπάρχουν
στα χαρούπια και χρησιμοποιείται στη βιομηχανία
σε διάφορες χρήσεις και μορφές.
Γύρω στο 1860, επί Τουρκοκρατίας,
άρχισε στην Κύπρο η συσκευασία και εξαγωγή χαρουπιών. Προηγουμένως τα χαρούπια
τα έδιναν στα ζώα και τις περισσότερες φορές δεν τα αξιοποιούσαν καθόλου.
Μάλιστα, δεν είχαν για τους γεωργούς καμία οικονομική αξία. Σ’ αυτή τη περίοδο,
έμποροι, κυρίως από τη Λεμεσό, διαπίστωσαν ότι κάποιες χώρες είχαν ενδιαφέρον
για εισαγωγή χαρουπιών και αποφάσισαν να αναλάβουν δράση. Συγκέντρωναν αρχικά
τα χαρούπια σε κάποιους χώρους, στους οποίους τα μετάφερναν οι χωρικοί με τα ζώα
και τα αμάξια τους, τα ζύγιζαν και τους πλήρωναν. Στη συνέχεια, αφού τα
συσκεύαζαν ακατέργαστα, τα έκαναν εξαγωγή στη Αίγυπτο, τη Ρωσία και αλλού.
H Τρακασόλ, έχει τη δική
της ιστορία, η οποία ξεκινά με την έλευση των Άγγλων στην Κύπρο το 1878 και τη
δημιουργία αγγλικών εταιρειών για την εκμετάλλευση των κυπριακών γεωργικών
προϊόντων ή άλλων βιομηχανικών ειδών. Η εταιρεία άρχισε να ετοιμάζει τον χώρο
για το εργοστάσιο στις αρχές του 1910. Το κτίσμα ξεκίνησε το 1913 και
διατηρήθηκε με την ίδια μορφή και την αρχική του ιδιότητα μέχρι τη δεκαετία του
1950. Τότε πωλήθηκε στην Αποικιακή Κυβέρνηση και έγινε μέρος του λιμανιού που
κτίστηκε το 1954.
Άγγλοι επιχειρηματίες επέδειξαν ενδιαφέρον για τον «μαύρο
χρυσό της Κύπρου» και στα χρόνια 1898-1900, αφού έκαναν τις μελέτες και τους
σχεδιασμούς τους, ήλθαν στη Κύπρο και ενέγραψαν την εταιρεία «TRAGASOL PROCUCTS
LTD». Τα κεντρικά γραφεία της εταιρείας ήταν στην Αγγλία και συγκεκριμένα στο
Hooton - Cheshire. Στην Κύπρο οι ανάγκες της εταιρείας ήταν η δημιουργία
υποδομών καθώς και του οργανισμού που θα αναλάμβανε πλέον την αποθήκευση καθώς
και το άλεσμα και τη συσκευασία του τελικού επεξεργασμένου προϊόντος πριν την
εξαγωγή του από τη Λεμεσό.
Στο νότιο τμήμα του συνολικού οικοδομήματος
εγκαταστάθηκαν μηχανήματα επεξεργασίας των χαρουπιών, ενώ στο βόρειο, σε
κατοπινό στάδιο, γινόταν αποθήκευση και συσκευασία του προϊόντος. Τα μηχανήματα
άλεθαν τα χαρούπια, χωρίζοντας ταυτόχρονα και το κουκούτσι, το οποίο
χρησιμοποιείτο στο εξωτερικό για την παραγωγή γόμας. Τα αλεσμένα χαρούπια τα
χρησιμοποιούσαν στο εξωτερικό για τροφές ζώων και άλλους σκοπούς, όπως η ζαχαροπλαστική.
Πολλοί παραγωγοί χαρουπιών έφερναν οι ίδιοι τα χαρούπια στην Τρακασόλ για να τα
διαθέσουν και δεν
θα ήταν υπερβολή εάν λέγαμε ότι η εταιρεία υπήρξε ένα «χρυσορυχείο» για τη
Λεμεσό στην εκμετάλλευση του «μαύρου χρυσού» της Κύπρου. Απασχολούσε 40-50
μόνιμους εργάτες και κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού αυξανόταν ο αριθμός,
ιδιαίτερα με μαθητές των σχολείων που κέρδιζαν ένα χαρτζιλίκι δουλεύοντας κατά
τη διάρκεια των σχολικών διακοπών.
