του Μάριου Τζουβάρα, Μεταδιδακτορικού Ερευνητικού Συνεργάτη του Κέντρου Αριστείας ΕΡΑΤΟΣΘΕΝΗΣ

Οι υποδομές σχεδιάζονται και κατασκευάζονται για να λειτουργούν υπό κανονικές συνθήκες και να είναι ανθεκτικές σε βροχοπτώσεις, χιόνι και υπερβολική θερμότητα. Ωστόσο, οι ακραίοι φυσικοί κίνδυνοι μπορούν να οδηγήσουν σε σοβαρά προβλήματα όχι μόνο στις περιοχές όπου συμβαίνουν τέτοια γεγονότα, αλλά και σε γειτονικές περιοχές ή ακόμη και σε ολόκληρη τη χώρα.

Ο προσδιορισμός των περιοχών που είναι ευάλωτες σε μετατοπίσεις εδάφους και η συστηματική παρακολούθηση των εκτοπίσεων γης σε περιοχές ενδιαφέροντος στην Κύπρο, όπως περιοχές με κρίσιμες υποδομές, περιοχές πολιτιστικής κληρονομιάς και άλλες αστικές περιοχές, μπορεί να πραγματοποιηθεί μέσω τεχνικών Παρατήρησης της Γης και διαστημικές τεχνολογίες. Σήμερα, δορυφορικά δεδομένα Copernicus, όπως αυτά από τις αποστολές Sentinel καθώς επίσης και το λογισμικό επεξεργασίας των δεδομένων αυτών, είναι διαθέσιμα δωρεάν.

Οι μέθοδοι Εντοπισμού Συνεκτικών Μεταβολών (CCD) και Διαφορικής Συμβολομετρίας ραντάρ (DInSAR), αξιοποιώντας μια σειρά εικόνων ραντάρ Sentinel-1, μπορούν να χρησιμοποιηθούν για την παρακολούθηση μετακινήσεων εδάφους που προκλήθηκαν από σεισμούς και κατολισθήσεις, επηρεάζοντας διάφορες περιοχές στην Κύπρο. Η τεχνολογία ραντάρ συνθετικού διαφράγματος (SAR) επιτρέπει την παρακολούθηση τέτοιων φαινομένων κατά τη διάρκεια της ημέρας και της νύχτας, χωρίς να επηρεάζεται από τις επικρατούσες καιρικές συνθήκες. Οι μέθοδοι αυτές εφαρμόσθηκαν με επιτυχία σε τρεις περιοχές μελέτης που επιλέχθηκαν με βάση τη γεωλογία τους και τον κίνδυνο που μπορεί να προκαλέσουν μετακινήσεις εδάφους στο ευρύ κοινό και σε κρίσιμες υποδομές. Μια από αυτές ήταν το πρανές του αυτοκινητόδρομου Α6 Λεμεσού-Πάφου στην κατεύθυνση προς Λεμεσό μεταξύ των εξόδων Αυδήμου και Πισσουρίου, που κατολίσθησε στις 15 Φεβρουαρίου 2019 μετά από έντονη βροχόπτωση με αποτέλεσμα το κλείσιμο του αυτοκινητόδρομου, προκαλώντας καθυστερήσεις στις καθημερινές μετακινήσεις χιλιάδων πολιτών για πάνω από ένα μήνα.

Ο συνδυασμός των μεθόδων για τη συστηματική αναγνώριση περιοχών ευπαθών σε φυσικούς κινδύνους, όπως σεισμούς και κατολισθήσεις, και η συνεχής παρακολούθηση τέτοιων φαινομένων μετακινήσεων εδάφους, μέσω της ανάλυσης δορυφορικών οπτικών εικόνων και εικόνων συνθετικού διαφράγματος ραντάρ (SAR), μπορούν να οδηγήσουν στο συστηματικό τρόπο παρακολούθησης των κινήσεων εδάφους σε μεγαλύτερη κλίμακα. Προϊόντα ταχέος εντοπισμού και πιο λεπτομερή προϊόντα μπορούν να αναπτυχθούν χρησιμοποιώντας τις προτεινόμενες μεθοδολογίες Παρατήρησης Γης για τον εντοπισμό και την παρακολούθηση φυσικών κινδύνων και τον αντίκτυπό τους στην ανθεκτικότητα των κρίσιμων υποδομών.

Η προτεινόμενη μεθοδολογία μπορεί να θέσει τα θεμέλια για την ανάπτυξη ενός αυτοματοποιημένου συστήματος έγκαιρης προειδοποίησης (Early Warning System), που θα διευκολύνει τη λειτουργία του μηχανισμού έκτακτης ανάγκης της χώρας και θα προειδοποιεί τις δημόσιες αρχές και το ευρύ κοινό εγκαίρως για έναν επικείμενο κίνδυνο. Επιπρόσθετα, μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως εργαλείο καθοδήγησης / διαβούλευσης για τις δημόσιες αρχές και τους υπευθύνους λήψης αποφάσεων σχετικά με τον έγκαιρο προσδιορισμό των περιοχών υψηλού κινδύνου όσον αφορά την μετατόπιση εδάφους και την υιοθέτηση προληπτικών μέτρων προστασίας

Η παρούσα μελέτη πραγματοποιήθηκε στο πλαίσιο διδακτορικών σπουδών του Τμήματος Πολιτικών Μηχανικών και Γεωπληροφορικής στο Τεχνολογικό Πανεπιστήμιο Κύπρου (ΤΕΠΑΚ), στο πλαίσιο των δραστηριοτήτων του Κέντρου Αριστείας ΕΡΑΤΟΣΘΕΝΗΣ (ECoE) (https://eratosthenes.org.cy/), και υπό την αιγίδα του «EXCELSIOR» - ERATOSTHENES: Excellence Research Center for Earth Surveillance and Space-Based Monitoring of the Environment Horizon 2020 Widespread Teaming project (https://excelsior2020.eu/). Το «EXCELSIOR» έλαβε χρηματοδότηση από το πρόγραμμα έρευνας και καινοτομίας «Ορίζοντας 2020» της Ευρωπαϊκής Ένωσης (Συμφωνία επιχορήγησης αριθ. 857510) και από την Κυβέρνηση της Κυπριακής Δημοκρατίας μέσω της Γενικής Διεύθυνσης Ευρωπαϊκών Προγραμμάτων, Συντονισμού και Ανάπτυξης.